36. Ankara Film Festivali’nde gösterimler, dün Ulusal Belgesel Film Yarışması’nın ilk seçkileriyle başladı. İzleyiciler, gün boyunca gösterilen “İki Boşluk Arasında”, “Dedemin Evi” ve “Kardeş Türküler ile 30 Yıl” filmlerinin ardından, yönetmenler ve film ekipleriyle bir araya gelerek belgesel sinemasının etik, kişisel ve toplumsal sorumluluklarını tartıştı.

“İki Boşluk Arasında”: Kurgunun şiirselliği ve etik sorumluluk

Letisya Tapan’ın yönettiği “İki Boşluk Arasında” filminin söyleşisi, filmin deneysel ve samimi kurgu sürecine, ayrıca belgesel sinemasının etik meselelerine odaklandı. Yönetmen Letisya Tapan, filmin kurgusunun hiçbir şeyin planlanmadığı, tesadüflere izin verilen bir süreçte ilerlediğini ve "elimizdeki malzemeyle konuşarak" bir hikaye çıkardıklarını anlattı. Tapan, belgeselin ana karakteri Nancy’nin ses kayıtlarının ve "şiirsel dilinin" kurgunun ritmini oluşturduğunu ve filmin bu sayede izleyicinin kendi içinde puzzle gibi bağlantılar kurabileceği şekilde lineer akmadığını belirtti.

Yönetmen Tapan, filmi görsel antropoloji tezi üzerine kurduğunu vurgulayarak, bu nedenle belgesel kahramanının özel alanına “bodoslama girmemeye” çok dikkat ettiklerini ve etik şartlarda çalıştığından emin olmak istediğini söyledi. Filmin belli bir hikayeyi anlatmasına rağmen "çok daha evrensel herkesle konuşabilmesini" canı gönülden istediğini belirten Tapan, bunu, gösterim sonrası hikayeyle birebir bağ kuran Ukraynalı bir izleyiciyle deneyimlediğini aktardı.

“Dedemin Evi”: Balkanlardan gelen kırgınlık ve aidiyetin zorlu yolları

Baba kız yönetmenler Gülten Taranç ve Ragıp Taranç'ın belgeseli “Dedemin Evi”nin söyleşisi, aidiyet ve politik soğukluk temalarını ele aldı. Yönetmen Ragıp Taranç, kendi göç belgeseli serüveninden 36. Festival’e kızıyla birlikte yönettiği bir filmle gelmekten duyduğu duygusal mutluluğu ifade etti.

Filmin karakterlerinden Buğçe Çalışkan, dedesinin vatanı olan İskeçe’ye kırgınlıkla gitmediğini ve devletlerin politikaları yüzünden halkların kin ve düşmanlığa sevk edildiğini vurguladı. Çalışkan, en çok duygulandığı anın, çifte vatandaş olmadığı için vize almakta zorlanan Gülten ile İpsala Sınır Kapısı’ndan geçtiği an olduğunu söyledi. Yönetmen Gülten Taranç, belgeselin Yunanistan’daki gösteriminde "ciddi tepki gösterenler oldu, salondan çıkanlar oldu" diyerek, Kıbrıs Barış Harekâtı’nın orada 'Kıbrıs İşgali' olarak adlandırıldığını belirterek yaşadıkları soğukluğun ne kadar acı olduğunu dile getirdi.

“Kardeş Türküler ile 30 Yıl”: 10 yıllık mücadele ve sinemayla biraradalık ruhu

Ayşe Çetinbaş ve Çayan Demirel'in yönettiği belgesel, Türkiye’nin son 30 yıllık toplumsal ve siyasi tarihini müzik ve dayanışma ekseninde izleyiciye sundu. Yönetmen Ayşe Çetinbaş, 12 yıl önce başlayan belgesel sürecinin, yönetmen ve eşi Çayan Demirel’in 2015’te geçirdiği rahatsızlık nedeniyle son 10 yılının zorlu bir mücadeleye dönüştüğünü anlattı. Çetinbaş, filmi tamamlamak için yaşadığı duygusal ve teknik zorlukları açıkça paylaşarak, "1500 defa pes ederek, ben bunu yapamayacağım diyerek... birisi gelsin, elimden bu malzemeleri alsın ve bir film yapsın dedim." ifadelerini kullandı. Ancak yönetmen arkadaşı Berke Baş'ın sürekli motivasyonuyla filmi bitirebildiğini belirtti.

Sansür ve Toplumsal Birlik: Çetinbaş, "Bakur" belgeselinin sansürlenmesi deneyiminden sonra, bu filmi bir sinemada gala yapmanın ne kadar zor olduğunu ve nihayetinde 680 kişilik salonda hep birlikte  izlenmesinin verdiği mutluluğu paylaştı. Belgeselin İstanbul’daki galasında Ermeni toplumundan, Cumartesi Anneleri’nden ve farklı çevrelerden insanların bir araya gelmesinin, "her şeye rağmen inatla bir arada olma" ruhunu pekiştirdiğini aktardı. Çetinbaş, belgesel yapımında otosansür risklerine karşı ne kadar dikkatli olduklarını, "Korkunç ülke, baskı, rejim o kadar her yerimize işliyor ki... birimize zarar gelir mi diye her karesinde insanlardan rıza alarak kullandık" diyerek yaşadıkları zorlu süreci özetledi.

Haber: Önem Turhan, Şükran Çelebi